Behandeling van diabetes met TCM
Professor Ni Qing
Vertaald en bewerkt door dr. Greta Young Jie De en Loed Rakels
Ruim 1,2 miljoen Nederlanders hebben diabetes. Daar komen er dagelijks 69 bij! Negen van de 10 diabetici hebben diabetes type 2. Op termijn kan diabetes nare complicaties veroorzaken zoals hart- en vaatziekten, retinopathie, neuropathie en dementie. Professor Ni Qing is hoofd van de afdeling Endocrinologie van het Guangan Men Hospital in Beijing en is gespecialiseerd in de behandeling van diabetes en diabetische complicaties. Dit artikel van zijn hand bevat een beknopte beschrijving van de strategie die professor Ni Qing toepast bij de behandeling van diabetes. In maart 2018 zal hij hier gedurende een 4-daags seminar bij Academie Bo Yi uitgebreid op ingaan.
Binnen de Traditionele Chinese Geneeskunde valt diabetes onder "Xiao Ke Bing". "Xiao Ke" verwijst naar klinische symptomen als veel drinken, veel honger en veel plassen, hetgeen overeenstemt met de drie kenmerken van diabetes. De etiologie van "Xiao Ke" kan worden toegeschreven aan erfelijkheid, een verkeerd dieet, emotionele stress en overbelasting. Deze aandoening betreft meerdere Zang Fu (organen), met de nadruk op de Milt (en Maag). Daarnaast spelen Lever en Nier een belangrijke rol, die op hun beurt weer Hart en Long aantasten. Dit alles resulteert in Yin- en Qi-deficiëntie als de wortel van deze ziekte. Vervolgens leiden pathologische bijproducten zoals Damp, Slijm en Bloedstasis (als tak) tot een complex patroon met deficiëntie en exces.
Het vroege stadium van diabetes manifesteert zich als exces (tak), gekenmerkt door Damp-Slijm getransformeerd naar Hitte en aantasting van Yin. Daarna volgen Qi- en Yin-deficiëntie in de midden-fase. Het laatste stadium van chronische diabetes wordt gekenmerkt door Yin- en Yang-deficiëntie gecombineerd met Slijm accumulatie en Bloedstasis. Tijdens de progressie van de drie fasen is Yin-deficiëntie de gemeenschappelijke factor en vormt tevens de basis pathologie van diabetes. Milt deficiëntie ligt ten grondslag aan het pathomechanisme en Bloedstasis is de oorzaak van veel complicaties.
De 3 stadia van diabetes
Het vroege stadium van diabeteswordt gekenmerkt door verhoging van de bloedsuikerspiegel en de behandelstrategie is Hitte klaren, Toxines elimineren en Bloed bewegen. Formules voor dit vroege stadium zijn modificaties van Bai Hu Jia Ren Sheng Tang en Yu Nu Jian.
In het middelste stadium wordt de behandelstrategie gekenmerkt door het voorkomen van diabetische complicaties zoals cardiovasculaire en micro-vasculaire aandoeningen. Dit wordt bereikt middels een tweeledige benadering van het reguleren van de bloedsuiker en het verlichten van de van "Suiker Toxiciteit" door te concentreren op het klaren van Hitte en het bewegen van Bloed met wederom modificaties van Bai Hu Jia Ren Shen Tang en Yu Nu Jian, e.d.. Het concept van "Suiker Toxiciteit" is tweeledig: het smalle concept verwijst naar de stijging van bloedsuiker, terwijl het bredere concept Vuur Toxines, Bloedstasis Toxines en Damp Slijm Toxines omvat. In het kader van het bredere concept kan "Suiker Toxiciteit" worden beschouwd als de verdere verslechtering van diabetes en de daarmee samenhangende complicaties. Daarom is het essentieel om het elimineren van Toxines als eerste prioriteit in de behandelstrategie te beschouwen.
Bij chronische diabetespatiënten (laatste stadium), is behalve het verlagen van de bloedsuiker, het voorkomen of vertragen van toenemende diabetische complicaties aan de kleine en grote bloedvaten belangrijk. Voor de behandeling wordt hier onderscheid gemaakt in drie fasen. De vroege fase van de behandeling van diabetische complicaties wordt gekenmerkt door de strategie "stoppen en omkeren" in een poging om verdere verslechtering van diabetes te keren of te vertragen; De behandeling in het midden-stadium is gericht op het voorkomen van verdere verslechtering van complicaties, en in het late stadium ligt de focus op het verbeteren van de kwaliteit van leven.
Casus
Vrouw, 55 Hoofdklacht: Verhoogde bloedsuikerspiegel sinds 2 jaar. Labwaarden: Glucose nuchter: 9.7 mmol/l; Glucose niet nuchter: 11.9 mmol/l; HbA1C (gemiddelde bloedglucosewaarde): 7.5% Symptomen: Dorst met behoefte om te drinken, zere keel, vermoeidheid, zeurende pijn in onderrug en knieën, insomnia met dromen, constipatie, vaak plassen met een subjectief gevoel van hitte van de urine en niet goed kunnen uitplassen, ’s nachts 3-4 maal plassen. Tong: rood met een dik geel beslag, Pols: Xian, Hua, Shuo Mai (wiry, slippery, rapid) Diagnose: Xiao Ke Bing Behandelprincipe: Klaar Hitte, elimineer Toxiciteit, genereer Vloeistoffen en stop dorst Formule: Ren Shen Bai Hu Tang gemodificeerd: Tai Zi Shen (Pseudostellariae Radix) 30g; Sheng Shi Gao (Gypsum fibrosum) 30g; Zhi Mu (Anemarrhenae Rhizoma) 30g; Ku Gua (Bitter Melon) 30g; Shi Hu (Dendrobii Herba) 30g; Yu Zhu (Polygonati odorati Rhizoma ) 15g; Sang Bai Pi (Mori Cortex) 30g; Di Gu Pi (Lycii Cortex) 30g; Ye Ju Hua (Chrysanthemi indici Flos) 30g; Sang Ji Sheng (Taxilli Herba ) 30g; Ge Gen (Puerariae Radix) 30g; Dan Shen (Salviae miltiorrhizae Radix) 30g; Sheng Gan Cao (Glycyrrhizae Radix) 6g.
2e Consult: Na 4 weken kruiden was de patiënt minder vermoeid, met een betere eetlust en slaap en haar stoelgang was normaal. Tong: donker met een wit beslag, Pols: Xian Hua Mai (wiry, slippery). Glucose nuchter: 6.4~7.2 mmol/l; Glucose niet nuchter: 7.0~8.4 mmol/l, HbA1C: 9.6%, LEU 250, WBC 68.5. Ze had op dat moment een blaasontsteking Formule: Shen Qi Di Huang Tang modified: Tai Zi Shen (Pseudostellariae Radix ) 15g; Sheng Huang Qi (Astragali Radix) 15g; Sheng Di Huang (Rehmanniae Radix) 15g; Shan Yao (Dioscoreae Rhizoma) 10g; Shan Zhu Yu (Corni Fructus) 10g; Mu Dan Pi (Moutan Cortex) 10g; Fu Ling (Poria) 20g; Ze Xie (Alismatis Rhizoma) 10g; Ma Bian Cao (Verbenae Herba) 15g; Jin Qian Cao (Lysimachiae/Desmodii/Etc. Herba) 30g; Pu Gong Ying (Taraxaci Herba) 15g; Bai Hua She She Cao (Hedyotis diffusae Herba) 30g.
In de daaropvolgende 2 maanden verminderden de klachten en haar bloedsuikerspiegel werd geleidelijk aan beter.
Discussie: Toen de patiënt binnen kwam had ze een droge mond, dorst, vermoeidheid, veel plassen en een dik en geel tongbeslag. Dit alles duidt op droge Hitte in Long en Maag. De hoogte van de bloedsuikerwaarde reflecteert 'suiker toxiciteit’. Het behandelprincipe was om Qi te tonifiëren, Vloeistoffen te genereren, Hitte te klaren en Toxiciteit te verminderen. Ren Shen Bai Hu Tang klaart Hitte, reduceert onrust, genereert Vloeistoffen en vermindert dorst. Sheng Shi Gao (Gypsum fibrosum), Ku Gua (Bitter Melon) and Ye Ju Hua (Chrysanthemi indici Flos) reduceren toxiciteit. Shi Gao (Gypsum fibrosum) en Zhi Mu (Anemarrhenae Rhizoma) koelen Hitte in Long en Maag, bevochtigen droogte en genereren Vloeistoffen; en Yu Zhu (Polygonati odorati Rhizoma) tonifieert Yin en genereert Vloeistoffen. Bij het 2e consult was de bloedsuikerspiegel onder controle. Het behandelprincipe was Qi tonifiëren, Long en Maag Hitte klaren en tegelijk Vloeistoffen genereren en droogte bevochtigen. Bloedstasis was een aandachtspunt gedurende de gehele behandeling; vandaar Ge Gen (Puerariae Radix) en Dan Shen (Salviae miltiorrhizae Radix). Toen de bloedsuikerspiegel eenmaal een acceptabel niveau had bereikt, werd de behandeling gericht op het versterken van Qi en voeden van Yin, omdat Qi en Yin deficiëntie de basis pathologie vormen van diabetes.
Neuropathie
Diabetische neuropathie valt binnen de TCM onder “Bi Zheng 痹证” “Xue Bi（Blood Impediment）血痹”, “Wei Zheng (Wilting disorder) 痿证”, “Numbness” and “Loss of Sensitivity”, etc.. Symptomen van diabetische neuropathie zijn een doof gevoel, scherpe stekende pijn, branderig gevoel, distensie, overgevoeligheid of een gevoel van ‘mieren onder de huid’. Al deze symptomen kunnen op termijn o.a. ontaarden in een diabetische voet en atrofie. Het basispatroon is Qi- en Yin-deficiëntie met stagnatie van Slijm in de meridianen. De kernlocatie van de aandoening is de Milt met Bloedstasis gedurende het gehele verloop van de ziekte. De karakteristieke klinische symptomen kunnen samengevat worden als “gevoelsstoornissen, koude, pijn, distensie en atrofie”. Behandeling van diabetische atrofie moet zich focussen op de symptomen. Het begrijpen van het pathomechanisme helpt bij het vaststellen van de juiste behandelstrategie:
Gevoelsstoornissen: Qi- en Yin-leegte met Bloedstasis De basis pathologie van diabetes is Qi- en Yin-leegte met interne Hitte. In verloop van de tijd tast droge Hitte het Yin aan, hetgeen leidt tot Qi- en Yin-deficiëntie waardoor de Qi- en Bloed-circulatie worden geblokkeerd. De Bloedstagnatie uit zich in een doof gevoel van lichaam en ledematen. De Milt is de postnatale bron van leven en tevens de bron van aanmaak van Slijm. Zwakte van de Milt genereert dus Slijm en kan ook aanleiding geven tot obstructie van circulatie in de meridianen met gevoelloosheid in de ledematen of het gevoel van mieren onder de huid met verminderde gevoelssensatie. Het behandelprincipe is: Qi en Yin voeden, Bloed bewegen en stasis opheffen. De corresponderende formules zijn Huang Qi Sheng Mai Yin en Liu Wei Di Huang Wan gemodificeerd met kruiden die Bloed bewegen en Bloedstasis oplossen.
Koude: Yang leegte met Bloedstagnatie Koude ledematen bij chronische diabetes worden veroorzaakt door Bloedstagnatie in de meridianen met als gevolg Qi- en Bloed-deficiëntie waardoor de ledematen niet meer verwarmd kunnen worden. Het behandelprincipe is Qi tonifiëren, meridianen verwarmen, Bloed bewegen en stagnatie opheffen. De bijbehorende formule is een modificatie van Huang Qi Gui Zhi Wu Wu Tang.
Pijn: Lever en Nier Yin-deficiëntie met Bloedstasis Dit wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door Lever en Nier Yin-deficiëntie, wat zich meestal manifesteert als zwakte en pijn in de onderrug, naast een droge mond en hitte in de 5 palmen. De behandeling richt zich op het voeden van Nier- en Lever-Yin, bewegen van Bloed en opheffen van stasis. Gebruikte formules zijn: Liu Wei Di Huang Wan en Hu Qian Wan aangevuld met Bloed bewegende kruiden.
Distensie: Milt zwakte met Damp-Slijm en troebele Toxines. Milt zwakte met verminderde transportfunctie veroorzaakt Water- en Damp-accumulatie met zwelling en distensie van de ledematen. Een zwakke Milt kan ook Damp niet transformeren. Damp kan indikken tot troebel Slijm en zo de bloedcirculatie verstoren. Dit is een pathologische obstructie door Slijm en Stasis in de meridianen, wat pijn en distensie in de ledematen veroorzaakt. Qua formule valt de keuze op een modificatie Si Teng Yi Xian Tang, samengesteld door Zhu Chen Yu (祝谌予) om Wind te verspreiden, Damp te elimineren, en spasme en pijn te reduceren.
Atrofie: Qi- en Bloed-deficiëntie met Stasis in de meridianen Chronische diabetes resulteert in Qi-, Bloed-, Yin- en Yang-deficiëntie. De verzwakte Milt functie met verstoorde transportfunctie van Water en Jing leidt tot verminderde voeding van de ledematen. Qi-stagnatie en Bloedstasis veroorzaken ondervoeding van de pezen en spieren en manifesteert zich als atrofie van de ledematen met mogelijk necrose. Symptomen zijn zwakte van de ledematen, atrofie, diabetesvoet, etc. De behandeling bestaat uit het tonifiëren van Qi, bewegen van Bloed en vrijmaken van de meridianen met modificaties van Bu Yang Huan Wu Tang of Tao Hong Si Wu Tang.
Voordelen TCM (behandeling)
De TCG-equivalent van diabetes is “Xiao Ke Bing”. Er zijn 5 voordelen te benoemen voor het toepassen van TCM in de behandeling van diabetes:
TCM is effectief in het reguleren en reduceren van bloedsuiker. Voor patiënten met een nuchter geprikte bloedsuikerwaarde van minder dan 11.1 mmol/l en een niet nuchter geprikte bloedsuikerwaarde (2 uur na de maaltijd) van minder dan 16.7 mmol/l kunnen Chinese kruiden voorgeschreven worden om de bloedsuikerspiegel te reduceren. Bij 80% van de diabetici lukt het om de bloedsuikerspiegel binnen 1 maand terug te brengen naar acceptabele waarden middels een combinatie van Chinese kruiden en lichaamsbeweging.
TCM kan diabetische symptomen als veel honger en dorst, vaak plassen en gewichtsverlies verbeteren, en daarbij ook ook complicaties zoals bijvoorbeeld nefropathie, gekenmerkt door vermoeidheid en oedeem. Het algehele resultaat is een betere kwaliteit van leven.
Gedurende de tijd dat patiënten Chinese kruiden nemen, kan de dosering van Westerse medicatie gereduceerd worden, waardoor ook de bijbehorende bijwerkingen afnemen.
Met behulp van TCM kunnen in verloop van tijd de volgende biochemische parameters verbeteren: bloed creatinine en ureum, proteïnurie, hypoproteïnemie en hypertensie.
Uitstel of verbetering van diabetische micro-angiopathie.
